ต้อหิน (Glaucoma) เป็นโรคที่เกี่ยวกับเส้นประสาทตาผิดปกติชนิดหนึ่ง โดยส่วนใหญ่มีปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่สัมพันธ์กับความดันตาสูง จากการระบายออกน้ำเลี้ยงในลูกตาน้อยผิดปกติ ไม่สมดุลกับการสร้าง ความดันตาที่สูงกว่าปกติ จนกระทั่งกดขั้วประสาทตาทำลายใยประสาทตาเสียหาย เมื่อตรวจลานสายตาจะพบผิดปกติ และเมื่อการเสียหายนี้ยังดำเนินต่อไป ถ้าไม่รักษา จะสามารถทำให้เกิดตาบอดสนิท โดยไม่สามารถรักษาการมองเห็นกลับมาได้อีก
ใครบ้างมีความเสี่ยงโรคต้อหิน
- ผู้ที่ตรวจพบความดันตาสูงผิดปกติ
- ผู้ที่อายุมากขึ้น ในกลุ่มอายุตั้งแต่ 40 ปี
- ผู้ที่สายตาสั้นมาก หรือยาวมากผิดปกติ
- ผู้ที่มีประวัติในครอบครัวสายตรงเป็นต้อหิน
- ผู้ที่ใช้ยากลุ่มสเตียรอยด์ ในระยะเวลานาน
- ผู้ที่เคยเกิดอุบัติเหตุหรือบาดเจ็บดวงตาที่ส่งผลให้โครงสร้างในตาเสียหาย
- ผู้ที่มีโรคประจำตัวร่วม เช่น โรคผิดปกติเส้นเลือดและหัวใจ ความดันโลหิต เบาหวาน เป็นต้น
ต้อหิน มีกี่ประเภท อย่างไรบ้าง
สามารถแยกได้หลายแบบ เช่น ลักษณะโครงสร้างมุมตา อาการร่วม สาเหตุการเกิด ช่วงอายุที่เป็นต้อหิน เป็นต้น เพื่อบอกสาเหตุ แนวทางการรักษา การพยากรณ์ของโรค แต่โดยส่วนใหญ่จะแบ่งหลักตามลักษณะโครงสร้างมุมตา แบ่งเป็น ต้อหินชนิดมุมเปิดและมุมปิด โดยต้อหินมุมปิด จะสามารถตรวจพบมุมตาปิดจากหลายสาเหตุ เช่น มุมตาปิดจากม่านตา พังผืดปิดมุมตา เลนส์ตาเคลื่อนปิดมุมตา เป็นต้น โดยที่มุมตาเปิดจะตรวจไม่พบโครงสร้างผิดปกติที่มาปิดมุมตาชัดเจน ในต้อหินมุมปิดก็สามารถแบ่งเป็นชนิดเฉียบพลันกับชนิดเรื้อรัง โดยใช้อาการร่วมที่ตาแบ่งชนิด นอกจากนี้การแยกตามสาเหตุการเกิดปฐมภูมิและทุติยภูมิ โดยทุติยภูมิจะเกิดตามหลังจากสาเหตุอื่น จนมีภาวะความดันตาสูงขึ้น เช่น การอักเสบในตา การใช้ยา เช่น สเตียรอยด์ การบาดเจ็บในดวงตา การแยกตามอายุที่เกิดต้อหิน เช่น ต้อหินในผู้ใหญ่ ซึ่งพบบ่อย ต้อหินในเต็กตั้งแต่กำเนิด ซึ่งพบน้อยมาก
อาการโรคต้อหิน เป็นอย่างไร
- ในต้อหินชนิดเฉียบพลัน จากความดันตาขึ้นสูงทันทีอย่างรวดเร็ว ตรวจความดันตาสูงมากผิดปกติ โดยจะมีอาการร่วมทางตาจากอาการปวดตามาก ตามัวลง ซึ่งเป็นอาการนำให้ผู้ป่วยมาตรวจกับแพทย์ นอกจากตรวจพบความดันตาที่สูงมาก จะตรวจพบตาแดง กระจกตาบวม ม่านตาขยายจากการทำงานเส้นประสาทตาผิดปกติร่วม ถ้าไม่สามารถลดความดันตาได้ทัน มีโอกาสสูงที่เส้นประสาทตาจะเสียหายมากจนสูญเสียการมองเห็นถาวร ในกลุ่มนี้เองสร้างความเสียหายรุนแรงอย่างรวดเร็ว แต่พบไม่บ่อยเท่ากลุ่มต้อหินที่ไม่มีอาการ
- ในต้อหินชนิดเรื้องรัง จะไม่มีอาการทางตาในระยะแรก โดยต้อหินที่พบบ่อยคือต้อหินมุมเปิด มักตรวจเจอในระยะแรกจากการมาตรวจสุขภาพตาหรือมาตรวจด้วยภาวะเจ็บป่วยเรื่องตาอย่างอื่น แล้วพบว่ามีโรคต้อหินร่วม การดำเนินของโรคจะค่อยๆ ทำลายเส้นประสาทตาอย่างช้าๆ โดยใช้เวลานานเป็นปี ในกลุ่มนี้ถ้าจะมาตรวจอาการตามัวผิดปกติ อาจไปตัดวัดแว่นแล้วไม่มีระยะชัด เมื่อตัวโรคต้อหินดำเนินมาในระยะท้าย โดยทำลายเส้นประสาทตา ตรวจขั้วประสาทตาจะฝ่อเสียหายมาก ซึ่งเป็นระยะที่ลานสายตาแคบผิดปกติไปมากแล้ว
ต้อหิน ทำให้ตาบอดจริงไหม
ต้อหิน เป็นสาเหตุอันดับตันๆ ที่ทำให้ตาบอด เนื่องจากเป็นโรคที่เกี่ยวกับเส้นประสาทตาอย่างหนึ่ง เมื่อความเสื่อมของเส้นประสาทตาไม่ได้รักษาหรือชะลอ จะทำให้เสียหายจนตาบอดสนิทได้ โดยเมื่อตาบอดสนิมแล้วจะไม่สามารถแก้ไข ฟื้นฟูการมองเห็นกลับมาได้อีก
การตรวจวินิจฉัยโรคต้อหิน
ต้อหิน เป็นโรคเส้นประสาทตาผิดปกติ ทำให้เกิดลักษณะลานสายตาผิดปกติสัมพันธ์กับใยประสาทตาที่เสียหาย โดยการตรวจประเมินร่วมทั้งทางโครงสร้างขั้วประสาทตา ใยประสาทตา และการทำงานของการมองเห็น ลานสายตาประกอบกันในลักษณะเฉพาะของต้อหิน โดยความดันตาเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่นำมาพิจารณาร่วม ในกรณีที่ความดันตาสูง ช่วยสนับสนุนโรคต้อหิน ในกรณีต้อหินมุมเปิดที่วัดความดันตาอยู่ในเกณฑ์ปกติ แต่มีความผิดปกติทางโครงสร้างขั้วประสาทตา ใยประสาทตา ประกอบกับลานสายตาผิดปกติในลักษณะต้อหิน
การรักษาโรคต้อหิน
การรักษาขึ้นอยู่กับชนิดต้อหิน ในกรณีโครงสร้างต้อหินชนิดมุมตาปิด สามารถแก้ไข รักษาตามสาเหตุที่ทำให้มุมตาปิด ลดความดันตาให้อยู่ในเกณฑ์ปกติได้ หยุดภาวะต้อหินไม่ให้ดำเนินเสียหายเพิ่มได้ โดยใช้เลเซอร์หรือการผ่าตัดเพื่อเปิดมุมตา การใช้ยาลดความดันตาในกรณีต้อหินมุมปิดเรื้อรัง จนไปถึงการผ่าตัดต้อหินคุมความดันตาในกรณีใช้ยาไม่ได้หรือไม่สามารถลดความดันตาได้ เป็นต้น ในกรณีต้อหินมุมเปิด สามารถชะลอตัวโรค ความเสื่อมของเส้นประสาทตาโดยการใช้ยาลดความดันตาให้อยู่ในเกณฑ์ที่ต่ำหมาะสมกับผู้ป่วยนั้นๆ แต่ถ้าใช้ยาลดความดันตาแล้วไม่สามารถให้อยู่ในเกณฑ์เป้าหมายของผู้ป่วยนั้นๆ จะแนะนำผ่าตัดคุมความดันตาต่อไป
การป้องกันโรคต้อหิน
- ในคนที่มีความเสี่ยงจากประวัติคนในครอบครัวเป็นต้อหิน อายุที่มากขึ้นโดยเฉพาะอายุเกิน 40 ปีขึ้นไป สายตาสั้นมาก ยาวมาก เป็นปัจจัยที่เราไม่อาจหลีกเสี่ยงได้ ควรเข้ามาตรวจเช็กสุขภาพตา คัดกรองต้อหิน เพราะถ้าพบต้อหินจะสามารถแนะนำ รักษา ชะลอความเสียหายได้
- ในปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ ที่เราสามารถการป้องกันได้ เช่น คนที่ใช้ยากลุ่ม steroid ที่ใช้ติดต่อระยะนานเป็นเดือน ที่มีโอกาสทำให้เกิดความดันขึ้นสูงได้ในบางคน ดังนั้นหลีกเลี่ยงการใช้ยา steroid โดยไม่จำเป็น เช่น ซื้อยาเอง โดยไม่มีการตรวจติดตามของแพทย์ ระมัดระวังป้องกันการบาดเจ็บในดวงตา ใส่แว่นป้องกันการกระแทกในกิจกรรมที่เสี่ยงบาดเจ็บดวงตา นอกจากนี้การควบคุมโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ช่วยไม่ให้เกิดต้อหินจากภาวะแทรกซ้อนจากโรคประจำตัวที่ทำให้เส้นเลือดในตาผิดปกติ เป็นต้น
- ในคนที่มีโครงสร้างมุมตาแคบ เราสามารถพิจารณาจัดการให้มุมตากว้างขึ้นได้ เช่น เลเซอร์บริเวณม่านตา ป้องกันการเกิดมุมตาปิดเฉียบพลันจากกลไกม่านตาไปปิดมุมตา หรือทำให้มุมตากว้างขึ้น ในรายมุมตาแคบที่มีต้อกระจกร่วม ผ่าตัดต้อกระจก มุมตาเปิดกว้างขึ้นได้ เป็นต้น
ดังนั้นการตรวจเช็กสุขภาพตาพื้นฐาน ซึ่งจะประเมิน วัดการมองเห็น ค่าสายตา ความดันตา และจักษุแพทย์ตรวจประเมินตา สุขภาพขั้วประสาทตา รวมถึงโครงสร้างมุมตาทั้ง 2 ข้าง เป็นการตรวจคัดกรองต้อหินเบื้องต้น โดยในรายที่มีความเสี่ยงต้อหิน จักษุแพทย์จะแนะนำส่งตรวจประเมินเพิ่มหรือแนะนำตามความเหมาะสมต่อไป
