สำหรับผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย (End Stage Renal Disease) ซึ่งเป็นภาวะที่ไตเสียความสามารถในการทำงานอย่างถาวร ส่งผลให้ร่างกายไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้ตามปกติ หากไม่ได้รับการรักษาด้วยวิธีบำบัดทดแทนไต (Renal Replacement Therapy) โดยในปัจจุบันการรักษาผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง มีทั้งหมด 3 วิธี ได้แก่ การฟอกเลือด การล้างไตทางหน้าท้อง และผ่าตัดปลูกถ่ายไต
ผ่าตัดทำเส้นเลือดฟอกไต คืออะไร
ผ่าตัดทำเส้นเลือดฟอกไต คือการผ่าตัดเพื่อทำให้เกิดตำแหน่งหลอดเลือดของร่างกายที่สามารถนำเลือดออกจากร่างกายไปฟอกเลือดขจัดของเสียที่เครื่องไตเทียม และนำเลือดที่ปราศจากของเสียกลับสู่ร่างกายผู้ป่วย
การผ่าตัดทำเส้นฟอกไต แบ่งหลักๆ เป็น 2 แบบ
- เส้นฟอกไตอยู่ใต้ผิวหนัง (Internal Access) คือการเชื่อมหลอดเลือดแดงเข้ากับหลอดเลือดดำ โดยเวลาฟอกไตจำเป็นต้องเจาะหลอดเลือดตามร่างกายผู้ป่วย เพื่อนำเลือดออกจากร่างกายไปเข้าเครื่องฟอกไต
- เส้นฟอกไตออกนอกผิวหนัง (External Access) คือการใส่สายฟอกไตเข้าไปคาไว้หลอดเลือดของผู้ป่วยบริเวณลำตัว จากนั้นเวลาฟอกไตจะต่อสายดังกล่าวเข้ากับเครื่องฟอกไต ซึ่งการทำเส้นล้างไตแบบนี้มีโอกาสติดเชื้อสูงกว่าแบบ Internal Access เพราะมีสายฟอกไตอยู่ภายร่างกาย
เส้นฟอกไตอยู่ใต้ผิวหนัง (Internal Access)
การผ่าตัดทำเส้นฟอกไต โดยเส้นฟอกไตอยู่ใต้ผิวหนังนั้น จะแบ่งเป็น 2 แบบ ได้แก่
- AVF (Arteriovenous Fistula) เป็นการผ่าตัดต่อหลอดเลือดดำของผู้ป่วยเข้ากับหลอดเลือดแดงของผู้ป่วยโดยตรง หรือเรียกว่า ‘ทำเส้นจริง’ โดยเวลาล้างไตจะทำการเจาะดูดเลือดบริเวณหลอดเลือดดำของผู้ป่วย
- AVG (Arteriovenous Graft) เป็นการใช้หลอดเลือดเทียมเป็นตัวกลางต่อหลอดเลือดดำเข้ากับหลอดเลือดแดงของผู้ป่วย หรือเรียกว่า ‘ทำเส้นเทียม’ โดยเวลาล้างไตจะทำการเจาะดูดเลือดบริเวณหลอดเทียมของผู้ป่วย
‘ทำเส้นจริง’ (AVF) กับ ‘ทำเส้นเทียม’ (AVG) แตกต่างกันอย่างไร?
| ความแตกต่าง | ทำเส้นจริง AVF | ทำเส้นเทียม AVG |
|---|---|---|
| อายุการใช้งาน | มากกว่า | น้อยกว่า |
| ทนต่อการติดเชื้อ | มากกว่า | น้อยกว่า |
| ระยะเวลาที่เริ่มใช้งานได้หลังทำเส้นฟอกไต | 6-12 สัปดาห์ | 2 สัปดาห์ |
| ค่าใช้จ่าย | ถูกกว่า | แพงกว่า |
เส้นฟอกไตออกนอกผิวหนัง (External Access)
การผ่าตัดทำเส้นฟอกไต โดยเส้นฟอกไตออกนอกผิวหนังนั้น จะแบ่งเป็น 2 แบบ คือ
- แบบชั่วคราว (Double Lumen Catheter) สายจะอยู่ตรงคอ ซึ่งเป็นสายล้างไตชั่วคราวไม่ควรใช้เกิน 3 สัปดาห์
- แบบกึ่งถาวร (Permanent Catheter) สายจะอยู่ตรงอก สามารถใช้ได้เกิน 3 สัปดาห์
ขั้นตอนการผ่าตัดทำเส้นฟอกไต
- ในกรณีทำเส้นจริง AVF จะเป็นการผ่าเปิดบริเวณแขนของผู้ป่วยเพื่อหาหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำของผู้ป่วยจากนั้นเย็บหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำของผู้ป่วย เข้าด้วยกัน
- ในกรณีทำเส้นเทียม AVG จะเป็นการผ่าเปิดบริเวณแขนของผู้ป่วยเพื่อหาหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำของผู้ป่วยจากนั้นใส่หลอดเลือดเทียม เข้าใต้ผิวหนังของผู้ป่วย และเย็บปลายทั้ง 2 ข้างเข้ากับ หลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำของผู้ป่วย
ก่อนผ่าตัดทำเส้นฟอกไต ควรเตรียมตัวอย่างไร
- งดยาละลายลิ่มเลือดก่อนผ่าตัด
- งดเจาะเลือด หรือวัดความดันโลหิตแขนข้างที่จะทำการผ่าตัด เพื่อลดโอกาสเสียหายของหลอดเลือดที่จะใช้ทำการผ่าตัด
วิธีดูแลตัวเอง หลังผ่าตัดทำเส้นฟอกไต
- ห้ามแผลผ่าตัดโดนน้ำ
- แผลที่ทำการผ่าตัดเป็นแผลสะอาด ไม่จำเป็นต้องล้างแผลจนถึงวันนัด หากไม่มีเลือดซึม
- หากมีอาการบวมแดงบริเวณแผลผ่าตัด ให้มาพบแพทย์ที่ รพ.
- งดเจาะเลือด วัดความดันโลหิตที่แขนข้างที่ผ่าตัด
- งดใส่แหวน หรือนาฬิกาแขนข้างที่ผ่าตัด
