ผ่าตัดเส้นฟอกไต…รักษาผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง

สำหรับผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย (End Stage Renal Disease) ซึ่งเป็นภาวะที่ไตเสียความสามารถในการทำงานอย่างถาวร ส่งผลให้ร่างกายไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้ตามปกติ หากไม่ได้รับการรักษาด้วยวิธีบำบัดทดแทนไต (Renal Replacement Therapy) โดยในปัจจุบันการรักษาผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง มีทั้งหมด 3 วิธี ได้แก่ การฟอกเลือด การล้างไตทางหน้าท้อง และผ่าตัดปลูกถ่ายไต

ผ่าตัดทำเส้นเลือดฟอกไต คืออะไร

การผ่าตัดเพื่อทำให้เกิดตำแหน่งหลอดเลือดของร่างกายที่สามารถนำเลือดออกจากร่างกายไปฟอกเลือดขจัดของเสียที่เครื่องไตเทียม และนำเลือดที่ปราศจากของเสียกลับสู่ร่างกายผู้ป่วย 

การผ่าตัดทำเส้นฟอกไต มีกี่แบบ

การฟอกเลือด (Hemodialysis) โดยทั่วไปมีวิธีการหลักๆ ที่เกี่ยวข้องกับวิธีการเข้าถึงหลอดเลือดเพื่อนำเลือดออกจากร่างกายมาเข้าสู่เครื่องฟอก และกลับเข้าสู่ร่างกายหลังจากฟอกแล้ว มี 3 วิธีในการเข้าถึงหลอดเลือด ดังนี้

1. Arteriovenous Fistula (AVF)

เป็นการผ่าตัดเชื่อมต่อระหว่างหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำโดยตรง ในภาษาทั่วไปเรียกว่า ‘ทำเส้นจริง’ โดยเวลาล้างไตจะทำการเจาะดูดเลือดบริเวณหลอดเลือดดำของผู้ป่วย จะเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัยมากที่สุด

2. Arteriovenous Graft (AVG)

เมื่อไม่สามารถใช้ฟิสทูลา (AVF) หรือทำเส้นจริงได้ ก็อาจใช้ท่อสังเคราะห์เพื่อเชื่อมระหว่างหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำ ในภาษาทั่วไปเรียกว่า ‘ทำเส้นเทียม’ โดยเวลาล้างไตจะทำการเจาะดูดเลือดบริเวณหลอดเทียมของผู้ป่วย วิธีนี้มีความเสี่ยงต่อการอุดตันหรือการติดเชื้อมากกว่า Arteriovenous Fistula

3. การใส่สายสวนหลอดเลือดดำใหญ่ (Central Venous Catheter)

มักใช้งานในกรณีฉุกเฉินหรือชั่วคราว โดยสอดสายสวนเข้าไปในหลอดเลือดดำใหญ่ส่วนคอ หน้าอก หรือขาหนีบ วิธีนี้มีโอกาสเสี่ยงต่อการติดเชื้อมากกว่าวิธีอื่นๆ

‘ทำเส้นจริง’ (AVF) กับ ‘ทำเส้นเทียม’ (AVG) แตกต่างกันอย่างไร?

ขั้นตอนการผ่าตัดทำเส้นฟอกไต

• ในกรณีทำเส้นจริง AVF จะเป็นการผ่าเปิดบริเวณแขนของผู้ป่วยเพื่อหาหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำของผู้ป่วยจากนั้นเย็บหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำของผู้ป่วย เข้าด้วยกัน
• ในกรณีทำเส้นเทียม AVG จะเป็นการผ่าเปิดบริเวณแขนของผู้ป่วยเพื่อหาหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำของผู้ป่วยจากนั้นใส่หลอดเลือดเทียม เข้าใต้ผิวหนังของผู้ป่วย และเย็บปลายทั้ง 2 ข้างเข้ากับ หลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำของผู้ป่วย

ก่อนผ่าตัดทำเส้นฟอกไต ควรเตรียมตัวอย่างไร

• งดยาละลายลิ่มเลือดก่อนผ่าตัด
• งดเจาะเลือด หรือวัดความดันโลหิตแขนข้างที่จะทำการผ่าตัด เพื่อลดโอกาสเสียหายของหลอดเลือดที่จะใช้ทำการผ่าตัด

วิธีดูแลตัวเอง หลังผ่าตัดทำเส้นฟอกไต

• ห้ามแผลผ่าตัดโดนน้ำ
• แผลที่ทำการผ่าตัดเป็นแผลสะอาด ไม่จำเป็นต้องล้างแผลจนถึงวันนัด หากไม่มีเลือดซึม
• หากมีอาการบวมแดงบริเวณแผลผ่าตัด ให้มาพบแพทย์ที่ รพ.
• งดเจาะเลือด วัดความดันโลหิตที่แขนข้างที่ผ่าตัด
• งดใส่แหวน หรือนาฬิกาแขนข้างที่ผ่าตัด