สมุนไพรจีน (Chinese Herbal Medicine) ส่วนใหญ่จะมาจากพืช (ราก ลำต้น ใบ ผล) ส่วนประกอบของสัตว์และแร่ธาตุ เนื่องจากสมุนไพรจีนส่วนใหญ่มาจากพืช จึงเรียกว่า ยาสมุนไพรจีน จากการวิจัยเป็นเวลาหลายพันปีพบว่ามียาแผนจีนประมาณกว่า 5,000 ชนิด และเป็นที่มาของตำรับยามากมายที่เกิดจากการผสมผสานยาต่างๆ เข้าด้วยกัน
ประเทศจีนเป็นต้นกำเนิดของยาสมุนไพรจีน ซึ่งยาสมุนไพรจีนเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของแพทย์แผนจีนที่ใช้ในการป้องกันและรักษาโรคมานาน และยังเป็นจุดเด่นที่ทำให้ยาสมุนไพรจีนแตกต่างจากยาชนิดอื่นๆ
ทฤษฎีการแพทย์แผนจีนได้แบ่งลักษณะเฉพาะของยาสมุนไพรจีนว่า มีสี่ฤทธิ์และห้ารสชาติ สี่ฤทธิ์ หมายถึง ลักษณะธรรมชาติทั้งสี่ของยา คือเย็น / ร้อน / อบอุ่น และเย็น ห้ารสชาติ หมายถึง ความเผ็ด / ความเปรี้ยว / ความหวาน / ความขม และความเค็มของยา
ยาสมุนไพรจีนมีฤทธิ์และรสชาติที่แตกต่างกัน ผลการรักษาจึงแตกต่างกันด้วย แพทย์ผู้ทำการรักษาจะรักษาโรคตามลักษณะของยา เช่นยาแก้ไข้ยาแก้หวัดเป็นต้น การใช้ยาสมุนไพรจีนจะแตกต่างกันไปตามสภาวะของผู้ป่วยที่แตกต่างกันแต่ละคนซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของยาสมุนไพรจีน
เมื่อเราป่วย
หมายความว่าร่างกายของเราผิดปกติ
เมื่อแพทย์แผนจีนรักษานอกจากจะรักษาอาการแล้ว
ยังต้องปรับสมดุลร่างกายทั้งหมดเพื่อให้โรคหายขาด
นี่คือลักษณะเฉพาะของแพทย์แผนจีน
ซึ่งแตกต่างจากวิธีรักษาอื่นๆ
นอกจากนี้เมื่อเรารู้สึกไม่สบาย และผลการตรวจร่างกายพบว่าทุกอย่างเป็นปกติ แต่ร่างกายเราบอกว่าเราไม่แข็งแรง ปัญหาในลักษณะนี้การรักษาด้วยยาสมุนไพรจีนเหมาะสมมาก ตัวอย่างเช่นอาการนอนไม่หลับ/ร่างกายหนัก/จิตใจไม่ร่าเริง/การขับถ่ายไม่ดี/อ่อนเพลียและอ่อนแรง ฯลฯ ทั้งหมดนี้สามารถรักษาได้ด้วยการแพทย์แผนจีนเพื่อให้ร่างกายกลับมาเป็นปกติ และนี่คือข้อดีของการแพทย์แผนจีน นอกจากนี้ผู้สูงอายุสามารถใช้ยาสมุนไพรจีนบำรุงร่างกาย โดยเป็นการปรับพลังชี่และเลือดเหมาะสม ปรับสมดุบตับและไตเพื่อให้ร่างกายแข็งแรง อาการของผู้หญิงก่อนและหลังมีประจำเดือนสามารถใช้ยาสมุนไพรจีนปรับสมดุลชี่และเลือดได้
การใช้ยาสมุนไพรจีน เกิดจากการเก็บเกี่ยวประสบการณ์การรักษาโรคจริงมานับพันๆ ปี และมีผลข้างเคียงน้อย ที่สำคัญการใช้ยาสมุนไพรจีนจะใช้ภายใต้คำแนะนำจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ จึงจะได้ผลการรักษาที่ดี ร่างกายของทุกคนมีความแตกต่างกัน กล่าวคือยาสมุนไพรจีนบางชนิดจึงได้ผลกับคนบางกลุ่มอาการ แต่คนอีกกลุ่มอาจไม่ได้ผล ฉะนั้นจึงต้องใช้ภายใต้คำแนะนำจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น เพราะหากเรานำมารับประทานเอง จากประโยชน์จะกลายเป็นโทษโดยไม่รู้ตัว
สมุนไพรจีนถูกนำมาใช้ในรูปแบบต่างๆ มากมาย เช่น ยาต้มที่ทำโดยการต้มยาแล้วทิ้งกากเหลือแต่น้ำต้มแบบโบราณ หรือสมุนในรูปแบบเม็ด, ลูกกลอน, ครีม(ยาทาภายนอก), ยาดองเหล้า เป็นต้น
